Almir da Silva Mavignier

Almir Mavignier lubił powtarzać, że artysta działa w obszarze tego, co nieznane. Podobnie jak wielu młodych brazylijskich artystów także on dał się porwać radykalnej wizji sztuki głoszonej przez szwajcarskiego twórcę Maxa Billa, którego retrospektywę zaprezentowało w 1950 roku MASP – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w São Paulo. Z dzisiejszej perspektywy wizytę Billa uznaje się za iskrę, która roznieciła rewolucję w brazylijskiej sztuce. W São Paulo i Rio de Janeiro powstały stowarzyszenia artystów (Grupo Ruptura i Grupo Frente) uprawiające sztukę konkretną, opartą na geometrii i matematycznej regule. W Europie nurt ten uformował się jako odpowiedź na indywidualizm i spontaniczność abstrakcyjnego ekspresjonizmu, w Brazylii konkretyści przeciwstawiali się tradycyjnemu malarstwu figuratywnemu. Fascynacja postulatami Billa okazała się na tyle silna, że dwa lata później Mavignier przeniósł się do Ulm, gdzie podjął studia w założonej przez Szwajcara Wyższej Szkole Projektowania. Uczelnia miała kontynuować wypracowaną w Bauhausie poszerzoną formułę edukacji, lecz jej ambicje były znacznie większe. Nie chodziło jedynie o integrację sztuki z rzemiosłem i technologią, ale o uczynienie jej kompleksowym narzędziem badania wizualności. Dlatego w programie figurowały zajęcia z psychologii, socjologii, ekonomii czy myślenia systemowego. Naukowe podejście do sztuki podobnie jak wiara w to, że jest ona oknem na przyszłość, były silnie obecne w praktyce artystycznej Mavigniera. Jeszcze na studiach w Ulm zaczął eksperymentować z geometrią siatki. Na jego obrazach pojawia się ona nie tyle jako zbiór linii, ile jako kropki namalowane w miejscach ich przecięcia. Do ich użycia Mavigniera zainspirowała nauczycielka Helene Nonne-Schmidt, przywołując słowa Paula Klee o tym, że miejsce spotkania się linii jest punktem energii, który zbiera i pochłania dynamizm pozostałych elementów. Pojawiające się na obrazach kropki są zróżnicowane pod względem wielkości, czasem na kratkę zostaje nałożona kolejna o innym kolorze kropek. Minimalizm wykorzystanych środków, do których należą monochromatyczne tło, różna wielkość i kolor kropek oraz użycie jednej bądź więcej kratek, obfituje jednak w złożone efekty wizualne. Przede wszystkim multiplikacja kropek deformuje dobrze znane struktury geometryczne, pozostając jednocześnie ich budulcem. Ten mechanizm sam Mavignier nazwał procesem odkrywania „geometrii nieznanego”. Precyzyjnie nakładane na płótno kropki generowały też liczne iluzje optyczne, jak efekt głębi, zniekształcenia w postrzeganiu intensywności barw czy wrażenie wibracji. Mavignier swoje badania rozumiał jako sztukę opartą na teorii informacji. Według niej dzieło sztuki jest znakiem składającym się z mikroznaków, które tworzą sieć zbudowaną według ściśle określonych reguł. Miarą artystycznej oryginalności są nieprzewidziane efekty, które produkuje ograniczona regułami sieć. Dzisiaj obrazy Mavigniera wyglądają niczym prototypy ilustrujące przepływ informacji w sieciach komputerowych.

Almir Mavignier (ur. 1925) – artysta wizualny, grafik, nauczyciel akademicki. Zanim wyemigrował do Europy, współtworzył wraz z Abrahamem Palatnikiem atelier prowadzące zajęcia malarskie dla pacjentów szpitala psychiatrycznego. W tamtym czasie interesował się teorią Gestalt. Po ukończeniu Wyższej Szkoły Projektowania w Ulm założył własne studio graficzne, a także związał się z grupą Zero – eksperymentalnym kolektywem z Düsseldorfu redagującym magazyn o tej samej nazwie. Jego przedstawiciele chcieli, by sztuka przestała być domeną emocji czy subiektywnej ekspresji. Mavignier uznawał, że sztuka i design są zasadniczo tożsame, różni je jedynie cel, dlatego równolegle rozwijał też karierę projektanta graficznego. Mavignier jest autorem oryginalnej techniki tworzenia plakatów, polegającej na wielokrotnym powtarzaniu jednego geometrycznego motywu graficznego, dzięki czemu wzór i reklamowany przez niego produkt zostają łatwo zapamiętane. Na początku lat 60. artysta nawiązał współpracę z jugosłowiańskim środowiskiem twórców działających w polu sztuki konkretnej i op-artu, współorganizując pierwszą międzynarodową wystawę Nowe Tendencje w Zagrzebiu.