Julio Le Parc

„Nigdy więcej mistyfikacji” – ulotki z takim napisem Julio Le Parc rozdawał publiczności odwiedzającej biennale sztuki w Paryżu w 1961 roku. Hasło wydaje się o tyle niezgodne z działaniami argentyńskiego artysty, o ile był on jednym z głównych przedstawicieli rozwijającego się wówczas op-artu i sztuki kinetycznej – nurtów, które często karmiły się iluzją. Dla Le Parca efekty wizualne generowane przez dzieło sztuki miały jednak fundamentalnie odmienne znaczenie: zamiast wprowadzać w błąd, funkcjonowały niczym laboratoria, w których widz angażował się w wytwarzanie nowych doświadczeń. Wraz z innymi artystami – emigrantami z Ameryki Łacińskiej – Le Parc w 1960 roku założył GRAV – Groupe de Recherche d’Art Visuel, kolektyw twórców prowadzących badania wizualne przy użyciu narzędzi sztuki. To on stał się kuźnią ich radykalnych wizji, w których artysta niczym naukowiec projektował ramy eksperymentu – warunki początkowe zaistnienia pewnej sytuacji. Jednak jego ostateczny rezultat był uzależniony od wielu czynników: ruchu elementów w samym dziele oraz działań i doświadczeń odbiorcy. Pracę ze światłem Le Parc rozpoczął tuż po emigracji do Paryża w 1959 roku. Jego pierwsze eksperymenty polegały na umieszczeniu źródła światła w niewielkim pudełku, którego jedna ze ścian składała się z wielu nachodzących na siebie kolorowych, wielokształtnych ekranów z przezroczystego pleksiglasu. Le Parc twierdził, że jego celem nigdy nie było tworzenie świetlnych obrazów, ale wykorzystanie światła jako narzędzia badającego spektrum wizualnych możliwości wynikających z pewnego założonego systemu początkowego. W późniejszych poszukiwaniach Le Parc skupił się na zwiększaniu niestabilności projektowanych sytuacji, wykorzystując np. cyrkulację powietrza w przestrzeni wystawienniczej. Materiałem wielu jego prac, m.in. Lumière en mouvement (Światło w ruchu), stały się niewielkie metalowe płytki o różnych kształtach, które artysta zwieszał z sufitu na cienkich nylonowych nitkach i podświetlał w taki sposób, by produkowały serię refleksów na ścianach i podłodze pomieszczenia. Dodatkowo cyrkulacja powietrza wprawiała je w niejednostajny wahadłowy ruch, dzięki czemu poruszały się również refleksy świetlne. Kolejnym etapem eksperymentów artysty było wprowadzenie w ruch pulsacyjny promieni świetlnych, a następnie budowanie z tego typu struktur labiryntów. W latach 70. Le Parc powrócił do badań prowadzonych na płaszczyźnie płótna, wykorzystując do tego celu paletę 14 kolorów i tworząc z nich rozmaite abstrakcyjne wzory. Seria kolorowych tarcz, dzięki odpowiedniemu dobraniu kolejności występowania barw uprzestrzennia obraz, tworząc efekt głębi. W tych poszukiwaniach – wyjaśniał sam artysta – nie tyle chodziło o sam kolor, ile o zbiór możliwych kombinacji, o ustanowienie pewnego prostego zbioru zasad, który rodzi wielość możliwości. Twierdził, że gdyby chciał je wszystkie namalować, poświęcając na każdą pracę zaledwie dwa dni, proces ten zająłby 150 lat.

Julio Le Parc (ur. 1928) – pochodzi z ubogiej, robotniczej rodziny z miasta Mendoza w Argentynie. Już od 13. roku życia musiał pracować na swoje utrzymanie najpierw przy naprawie rowerów, potem w fabryce wyrobów skórzanych i bibliotece. W Akademii Sztuk Pięknych w Buenos Aires studiował wieczorowo, od początku angażując się politycznie. Jednocześnie interesował się ówczesną awangardą, szczególnie zaś sztuką konkretną. Niedługo przed otrzymaniem dyplomu Le Parc w akcie buntu przeciw hierarchii instytucji porzucił studia, wyruszając w sześcioletnią podróż po kraju i włączając się w działania radykalnej lewicy i anarchistów. Jego powrót do akademii zbiegł się z przewrotem, do którego doszło na uczelni – przejęli ją studenci, proponując nowe, równościowe metody nauczania. W 1959 roku artysta dzięki otrzymaniu stypendium od rządu francuskiego zamieszkał w Paryżu. Jego aktywizm polityczny ujawnił się również podczas paryskiego maja ’68 (projektował i uczestniczył w produkcji plakatów), po którym wydalono go na kilka miesięcy z Francji. Oprócz licznych eksperymentów z udziałem światła Le Parc tworzył też geometryczne rzeźby w przestrzeni publicznej, a także konstruował różnego rodzaju gry w przestrzeniach wystawienniczych. Le Parc wierzy, że istnieje ciągłość między praktyką angażowania widza w sztukę a jego świadomością sprawczości politycznej.