Julije Knifer

Zanim podjął studia artystyczne, Julije Knifer przez rok codziennie szkicował swój autoportret, potem w ten sam sposób portretował Fransa Halsa, XVI-wiecznego holenderskiego malarza. Rysunki zarówno jednej, jak i drugiej serii niewiele się od siebie różniły, jednocześnie poszczególne prace, tworząc elementy łańcucha, traciły swoją autonomiczność. Choć w tamtym czasie Knifer opierał się raczej na intuicji niż intelektualnie opracowanej metodzie, te wczesne próby określenia własnego artystycznego gestu zdeterminowały jego późniejszą karierę. Na początku lat 60. artysta zaczął tworzyć pierwsze obrazy przedstawiające „meander” – geometryczny ornament, na który składają się układy linii załamujących się pod kątem prostym i tworzące poziomy pas. Na tak radykalną redukcję środków wyrazu wpłynęły obrazy Malewicza, które Knifer zobaczył na żywo podczas podróży po Europie. „Zdałem sobie sprawę – tłumaczył w jednej z rozmów – że nie chcę tworzyć pojedynczych prac, które będą samowystarczalne i kompletne. Chciałem, by moje rysunki i obrazy łączył między sobą ten sam akt”. Większość jego obrazów jest czarno-biała, choć artyście zdarzało się stosować kolor. Czasem studiowanie meandra, który w linearnej formie jest figurą labiryntu, ograniczało się do pojedynczego załamania linii na płaszczyźnie obrazu, innym razem na płótnie pojawiało się ich całe mnóstwo, a meandrująca linia przybierała mniej lub bardziej regularny kształt. Knifer za pomocą tej prostej formy geometrycznej badał też możliwości przekroczenia płaszczyzny obrazu, malując meander w sposób sprawiający wrażenie wychodzenia formy poza obraz. Z czasem meandry zaczęły też pojawiać się jako obiekty w przestrzeni. Knifer ich studiom poświęcił całe życie twórcze.

Julije Knifer (1924–2004) – chorwacki artysta uznawany za przedstawiciela neokonstruktywizmu i malarza konceptualnego. Przez całą karierę twórczą badał możliwości jednej formy geometrycznej: meandra. W 1959 roku wraz z innymi artystami i teoretykami sztuki założył awangardową grupę Gorgona propagującą antysztukę. Prowadzili galerię i antymagazyn o tej samej nazwie. Grupa rozpadła się w 1966 roku. Knifer był też uczestnikiem kilku wystaw organizowanych w ramach działalności międzynarodowej platformy wymiany idei i praktyk artystycznych Nowe Tendencje.