Jerzy Jarnuszkiewicz

ur. 1919, zm. 2005

W 1965 roku w ramach pierwszego Biennale Form Przestrzennych w Elblągu Jerzy Jarnuszkiewicz zaprezentował Kompozycję drogowskazową – ośmiometrową geometryczną strukturę, której główną częścią jest owalna konstrukcja zbudowana z blach powyginanych pod różnym kątem. Rzeźba do dziś stoi na oświetlonym przez słońce placu Słowiańskim, dzięki czemu gra płaszczyzn składających się na kompozycję dodatkowo jest poddawana grze światła i cienia. W tym samym roku powstają Żagle II – rzeźba złożona z powyginanych i zespawanych z sobą kawałków blachy, które włączone w tryby geometrycznej abstrakcji imitują dynamikę relacji, jakie zachodzą między stawiającym opór płótnem żagli a siłą i kierunkiem napierającego na nie wiatru. Te dwie prace zostały stworzone w okresie, gdy Jarnuszkiewicz intensywnie poszukiwał nowych form wyrazu. Najważniejszym problemem jego twórczości było pytanie o to, w jaki sposób subiektywne emocje przekładać na akt twórczy. Nowe abstrakcyjne i zracjonalizowane kompozycje przestrzenne były wynikiem zderzenia osobistych poglądów na sztukę z fascynacją działaniami Oskara Hansena. Obydwaj pracowali wówczas na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP. Pod koniec lat 50. wspólnie opracowali rewolucyjną koncepcję pomnika upamiętniającego ofiary Holokaustu w Muzeum Oświęcim-Brzezinka. Jarnuszkiewicz był autorem pomysłu, by w symboliczny sposób przekreślić były obóz, po przekątnej przecinając go asfaltową drogą. Niestety, projekt ostatecznie został uznany za zbyt radykalny i nigdy nie został zrealizowany. Współpraca z Hansenem jednak się nie zakończyła, razem bowiem reformowali skostniały system nauczania w warszawskiej akademii. Jarnuszkiewicz zrewolucjonizował formułę pracy w ramach najważniejszych zajęć na wydziale – studium natury. Odtąd polegały one na tym, że artysta formułował problem, wyznaczał czas jego realizacji i materiał, w jakim należy się wypowiedzieć. Pedagog chciał, by studenci dzięki tego typu ćwiczeniom uczyli się samodzielnego myślenia, tworzenia indywidualnych wypowiedzi artystycznych, a także otwarcia na własne emocje i rzeczywistość. Jego niebywale oryginalną metodę pedagogiczną rozwijał uczeń i asystent Grzegorz Kowalski. Pod koniec lat 60. Jarnuszkiewicz przeżył kryzys twórczy i duchowy, porzucił formy geometryczne, powracając do tworzenia ekspresyjnych rzeźb figuralnych o tematyce religijnej i metafizycznej.

Jerzy Jarnuszkiewicz (1919–2005) – rzeźbiarz, autor  założeń pomnikowych, kompozycji przestrzennych, a także rzeźby kameralnej, medali i ekslibrisów. W jego praktyce artystycznej można wyróżnić kilka formalnie odrębnych etapów. Początkowo jego figuratywne i ekspresyjne rzeźby są poświęcone głównie problematyce wojennej. Właśnie z tego okresu pochodzi rzeźba Mały powstaniec, która w 1946 roku na zlecenie Ministerstwa Kultury powstała jako niewielka figurka pełniąca funkcję pamiątki. W pomnik na warszawskiej starówce przeobraziła się dopiero w 1983 roku – mimo wyrażanych przez Jarnuszkiewicza wątpliwości. Równolegle do podejmowanych tematów historycznych w latach 40. artysta angażuje się w prace Biura Odbudowy Stolicy, w którym pod okiem wybitnego architekta modernistycznego Bohdana Lacherta zajmuje się artystycznym wykończeniem powstających budynków. Przeżywa też krótką fascynację socrealizmem, spod jego dłuta wychodzą płaskorzeźby hutnika i nauczycielki zdobiące budynki warszawskiego MDM-u. Z tamtego okresu pochodzą też rzeźby inspirowane twórczością Henry’ego Moore’a takie jak Dwoje czy Wioślarze. Bardzo ważnym momentem w twórczości artysty było odkrycie blachy jako materiału rzeźbiarskiego, z którego tworzył tak różne prace jak ekspresyjne Suki czy geometryczno-analityczną Kompozycję przestrzenną. W ostatnim okresie twórczości poświęcił się głównie rzeźbie sakralnej i medalierstwu, realizując np. pomnik Jana Pawła II i Kardynała Stefana Wyszyńskiego na terenie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Pokaż opis