Grzegorz Kowalski

ur. 1942

W 1966 roku w Zakładach Azotowych „Puławy” odbyło się I Sympozjum Artystów i Naukowców, którego inicjatorem był Jerzy Ludwiński. Impreza podobnie jak Biennale Form Przestrzennych w Elblągu czy plenery w Osiekach miała otwierać sztukę na wiedzę i doświadczenia zdobyte w obszarach takich jak nauka, technologia czy przemysł, a pierwsza edycja odbywała się pod hasłem Sztuka w zmieniającym się świecie. Interdyscyplinarne sojusze miały dostarczać twórcom nowych narzędzi rejestrowania zjawisk współczesnego świata, a następnie przekładania ich na język wizualny. Jednym z twórców biorących udział w sympozjum był Grzegorz Kowalski, który zaledwie rok wcześniej obronił dyplom pod kierunkiem Oskara Hansena i Jerzego Jarnuszkiewicza na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP. W Puławach pokazywał Kompozycję manipulacyjną – instalację rzeźbiarską angażującą odbiorcę w plastyczną grę, dzięki której mógł on nie tylko oglądać i badać układ kompozycyjny sześciu biało-czarnych płaszczyzn, lecz także manipulować ich położeniem. W ten sposób kształtował nową kompozycję sytuacji pierwotnie zainicjowanej przez artystę. W tej pracy podobnie jak w wielu innych tworzonych w tamtym czasie dziełach Kowalski wyraźnie inspirował się doświadczeniami, jakie wyniósł z pracowni projektowania brył i płaszczyzn prowadzonej przez Hansena. Architekt uczył młodych rzeźbiarzy rozumienia relacji przestrzennych, używając do tego celu autorskich narzędzi dydaktycznych. Dzięki nim zamiast biernie przyswajać zasady komponowania przestrzeni, studenci aktywnie kształtowali swój język wizualny. Narzędzia dydaktyczne były konstruowane zgodnie ze sformułowaną przez Hansena w 1959 roku koncepcją Formy Otwartej, według której formy przestrzenne kształtujące otoczenie miały odgrywać rolę tła dla inicjowanych w ich kontekście zdarzeń. Tworzone przez Kowalskiego w okresie 1965–1970 rzeźby i instalacje, angażując odbiorcę w sytuacje kreowane przez artystę, stawały się dokładnie takim otwartym na przekształcenia tłem. Na podobnej zasadzie została stworzona Kompozycja aktualna prezentowana na Biennale w São Paulo w 1969 roku. W tym samym czasie Kowalski został też zaproszony na Międzynarodowe Spotkania Rzeźbiarzy, towarzyszące igrzyskom olimpijskim w Meksyku. W ich wyniku powstały 22 rzeźby, które stanęły wzdłuż drogi łączącej miasto z wioską olimpijską. Kowalski zaprojektował monumentalny, złożony z kolorowych, betonowych stożków Zegar słoneczny.

W 1968 roku artysta objął stanowisko asystenta w pracowni rzeźby Jerzego Jarnuszkiewicza, zajmując miejsce Henryka Morela, a w 1972 roku rozpoczął współpracę z galerią Repassage. Od tego czasu prace artysty zmieniły swój charakter, przede wszystkim została podana w wątpliwość Hansenowska wiara w moc kształtowania stosunków społecznych i wpływania na nie przez sztukę. Istotny stał się nie tyle wytworzony przez artystę czy odbiorców „efekt” działania, ile sam proces, który do niego doprowadził. Ważną rolę zaczęły też odgrywać emocje, a także sfera mentalna i bagaż doświadczeń jednostek uczestniczących w działaniach Kowalskiego. Artyście zależało przede wszystkim na wytworzeniu sytuacji partnerskich – takich, w których każdy człowiek zachowuje wolność do tego, by w sobie właściwy sposób reagować na proces zainicjowany przez artystę bądź innych uczestników. Ta zasada zaczerpnięta z praktyk stosowanych przez Jarnuszkiewicza przełożyła się też na program pedagogiczny realizowany przez Kowalskiego w jego pracowni zwanej „Kowalnią”, którą samodzielnie prowadził od 1985 roku i która stała się kuźnią polskiej sztuki krytycznej, kształcąc takich jej przedstawicieli jak Katarzyna Kozyra, Katarzyna Górna, Paweł Althamer czy Artur Żmijewski.

Grzegorz Kowalski (ur. 1942) – rzeźbiarz, performer, twórca instalacji, krytyk sztuki, pedagog. Studiował w pracowniach Oskara Hansena i Jerzego Jarnuszkiewicza na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP. Te dwie postacie odcisnęły piętno zarówno na jego praktyce artystycznej, jak i metodzie pedagogicznej. Integrował w nich Hansenowski alfabet wizualny oraz skupioną na procesualności i jednostkowym przeżyciu praktykę Jarnuszkiewcza. Od czasu rozpoczęcia współpracy z galerią Repassage w swoich pracach koncentrował się głównie na działaniach z ludźmi. Ich efektem była dokumentacja fotograficzna. Stworzył autorski program dydaktyczny Obszar wspólny. Obszar własny.

Pokaż opis